گروه پژوهشی پویایی شناسی سیستم‌ها

ادامه پست قبلی

برای توضیح بیشتر به یک مثال توجه کنید. در مورد قیمت زمین و جمعیت شهر تهران. مدل زیر دینامیک جمعیتی شهر تهران را نشان می دهد(قدوسی، 1382). 

مدل پایان نامه حامد قدوسی،1382

دو سناریو برای این مدل را شبیه سازی می کنیم: 1) سناریو ادامه وضع موجود بدون هیچگونه دخالتی    2) سناریو برنامه هاي بهبود دهنده در كيفيت زندگي در شهر مثلا کاهش قیمت زمین و مسکن در سال 100 به مقدار 30%

نتایج شبیه سازی به صورت زیر است:

سناریو اول: نمودار جمعیت تهران

روند روبه افزایش جمعیت که تا سال 300 (زمان پایان شبیه سازی) جمعیت در حدود 13 میلیون نفر می رسد.

سناریو دوم: جمعیت تهران

روند روبه افزایش جمعیت که بدلیل کاهش قیمت مسکن و زمین در سال های 100 منجر به افزایش ناگهانی جمعیت شده(بدلیل افزایش جذابیت) و نهایتا جمعیت در پایان دوره به نزدیک 22 میلیون نفر می رسد که از حالت سناریو اول سناریو ادامه وضع موجود وضعیتی بدتر را نمایش می دهد.

قیمت زمین هر چند با سیاست ما در سال 100 کاهش می یابد اما فشار جمعیتی و افزایش تقاضا باعث افزایش ان می شود.

در کل جدول زیر برای تهران صادق است:

به عبارت دیگر هر سیاست بهبود در تهران در کوتاه مدت خوب و در بلند مدت اثرات جبران ناپذیری را به همراه دارد.

نهایتا راه چاره بنیادین در سطح بررسی کلان توسعه متوازن کشور متناسب با قابلیت های استان های مختلف و روستاها می باشد. برای مثال در روستای ما (روستای سریزد از توابع شهرستام مهریز استان یزد) بدلیل عدم امکانات حتی اولیه از جمله آب(به علت خشکسالی و عدم کمک مسئولین) مهاجرت افزایش یافته بصورتی که شاید در ده سال آینده خالی از سکنه گردد (جمعیت کنونی: 400 نفر البته بیشتر جمعیت پیر می باشند) در صورتیکه مثلا در ایام نوروز یا محرم جمعیتی بالغ بر چند هزار نفر به روستا می آیند که بیشتر ساکن تهران و کرج هستند.

این عدم توازن باعث می شود قابلیت های استان های دیگر بصورت بهینه استفاده نشود بدلیل عدم وجود امکانات و نیروی متخصص که در تهران تجمیع شده اند و از طرف دیگر تهران نیز بدلیل محدودیت ظرفیت، رشد امکانات و نیروهای متخصص دیگر منجر به همان رشد در توسعه تهران نمی شود و شیب کاهنده ایی درروند توسعه استان و کشور بوجود می آید.

اما مسئله تحلیل دینامیک کلان منجر به راه حل توسعه متوازن در کشور شد و بهبود در شهر تهران را به صلاح نمی بیند. حال راه حل مبتنی بر مدل دینامیکی برای شهر تهران با نگاه شهری نه کلان چگونه خواهد بود مترو؟ مونوریل؟ یا بزرگراه دو طبقه؟

در پست بعدی ادامه خواهم  داد.

پاسخ به مسابقه دکتر کوچک زاده (http://kouchakzadeh.blogfa.com/)

بدون تغییر در الگوهای اندیشه، قادر نخواهیم بود که مسائلی را که با الگوهای امروز فکر خود ایجاد کرده ایم، برطرف نماییم.(آلبرت اینشتین)

طبق گفته اینشتین حل مسائلی که در چارچوب مدل فکری ما و به علت آن ایجاد شده است در مدل فعلی تفکر قابل حل نیست و حتی ممکن است راه حل های ما بر مشکلات موجود بیفزاید. به عنوان مثال در آمریکا هر روز بزرگراه های بیشتری ساخته می شود و در عین حال با افزایش روزافزون ترافیک و آلودگی محیط زیست در شهرهای بزرگ رویاروست(ایکاف، 1387). البته این مورد برای تنها امریکا صدق نمی کند بلکه تمام شهرهای بزرگ دنیا(کلان شهرها: شهرهای با بیش از 8 میلیون نفر جمعیت) مانند توکیو، پاریس، مسکو، مکزیکوسیتی و ... و همچنین تهران از این الگو پیروی می کنند. اساسا یکی از الگوهای مشابه در تمام کلان شهر عبارت است از: ترافیک.

راه بندان و كندي حركت وسايل نقليه در تعداد زيادي از كلان شهرها يك مشكل عمومي است. تعداد اتومبيل ها در اين شهرها رشد فوق العاده اي داشته كه با پرداخت سوبسيد براي سوخت نيز همراه است. راه حل اصلي براي اين مشكل طر ح هاي گران قيمت حمل و نقل عمومي از جمله مترو است كه كشورهاي در حال توسعه هنوز فاصله زيادي با آن دارند.(قدوسی،1382)

برای حل هر مسئله ایی 4 روش چاره وجود دارد: 1) چاره نکردن(Absolution): فراموش کردن مسئله و امیدوار بودن به اینکه خودش برطرف شود.   2) چاره نسبی(Resolution): انجام کاری که نتیجه رضایتبخش و خوبی دارد.  3) چاره بهینه (Solution): انجام اقدام بهینه که حتی المقدور بهترین نتایج را به همراه داشته باشد.  4) چاره بنیادین(Dissolution): طراحی دوباره سیستم یا محیط آن بطوریکه کلاً مسئله از بین برود به عبارت دیگر آرمانی کردن.

خوب! برای حل مسئله ترافیک شهر تهران راه حل های مختلفی وجود دارد که هر کدام در یکی از گروه های فوق قرار می گیرد.

بی خیال ترافیک تهران و آلودگی و ... شدن یک راه حل است که در گروه اول قرار می گیرد گروه چاره نکردن. دو طبقه کردن بزرگراه صدر یک راه حل مربوط به گروه دوم است گروه چاره نسبی. مونوریل راه حل گروه سوم گروه چاره بهینه است. راستی راه حل بنیادن چی می تونه باشه؟!

با توجه به نگاه سیستمی و استفاده از ترکیب(Synthesis) در کنار تفکر تحلیلی(Analysis) راه حل بنیادین قابل حصول است(سریزدی، 1388). راه حل های تحلیل منجر به 3 نوع راه حل اول می گردند اما راه حل بنیادین از تغییر نگرش و با نگاه ترکیب و استفاده از رویکرد سیستمی بوجود می آید. هر چه بکنیم و هر بهبودی در تهران ایجاد کنیم تنها و تنها در کوتاه مدت جواب می دهد مادامی که جذابیت دیگر شهر ها نسبت به تهران کمتر و نسبت مشکلات تهران به جذابیت آن کمتر از یک باشد. به عبارت دیگر تا این شرایط برقرار باشد بهبود در شهر تهران در کوتاه مدت باعث افزایش رفاه و جذابیت شهر شده و مهاجرت را افزایش می دهد که این در بلند مدت سبب افزایش جمعیت و بروز همان مشکلات اینبار با شدت بیشتر و امکان و قدرت کمتر(بدلیل محدود بودن ظرفیت شهر) برای حل آن می شود(مدل زیر).

منابع:

1. راسل ايكاف، ترجمه تقي ناصر شريعتي و ديگران (1387). بازآفريني سازمان. انتشارات سازمان مديريت صنعتي.

2.حامد قدوسی، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد مدیریت (MBA) (1382). ديناميك هاي رشد جمعيت در كلان شهرها: نمونه موردي تهران. دانشگاه صنعتی شریف/دانشکده مدیریت و اقتصاد، بهار1382  .

3.علی حاجی غلام سریزدی،پایان نامه دوره کارشناسی مهندسی صنایع" تحلیل علل تاخیر و اثرات آن بر سودآوری پروژه های پارس جنوبی با رویکرد سیستمی"، دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه یزد، 1388.

http://uploadkon.ir/uploads/14d4d24f929bda3abc268497ae3bb5cd.pdf